Ludzki umysł nie przestaje zaskakiwać, ale co do jednego naukowcy są zgodni: na naszą jakość życia i ogólne poczucie szczęścia wpływają bezpieczne i bliskie relacje z ludźmi. Każda trudność, którą napotykasz, problem, konflikt, czy ciężki moment stają się łatwiejsze do przezwyciężenia, kiedy wiemy, że możemy liczyć na wsparcie bliskich nam osób. Bezpieczna więź z drugą osobą jest bazą, na której budujemy swoje poczucie bezpieczeństwa. Jednak jeśli w przeszłości doświadczyliśmy emocjonalnego odrzucenia i taka relacja przyniosła dużo bólu i rozczarowania, wykształca się lęk przed bliskością. To on jest źródłem strachu przed bliskością i stanowi wewnętrzną barierę, która powstrzymuje nas przed otworzeniem się przed drugą osobą. Najczęściej kształtuje się we wczesnych etapach dzieciństwa i mają na niego wpływ relacje z rodzicami, chociaż pojawiają się coraz to nowsze badania, które świadczą o tym, że nie jest to regułą.
„Wydaje się, że relacje z okresu wczesnej dorosłości (18-25 lat) mogą mieć większy wpływ niż zapamiętane doświadczenia rodzicielskie, ponieważ potrzeby przywiązania i bliskości mają tendencję do przenoszenia się z rodziny na partnerów romantycznych i rówieśników.”1
Jak przestać unikać bliskości? Czy to w ogóle jest możliwe? Czy psychoterapia faktycznie działa?
Czym jest lęk przed bliskością?
Lęk przed bliskością jest rodzajem lęku, który wynika ze strachu przed tworzeniem bliskich relacji emocjonalnych lub fizycznych z innymi ludźmi. To on powoduje, że wycofujemy się z relacji i nie otwieramy przed partnerem. I wydaje się, że słynny cytat Jacka Canfielda „Wszystko, czego pragniesz, znajduje się po drugiej stronie strachu” najlepiej będzie obrazować wewnętrzny konflikt, który temu towarzyszy. Z jednej strony pojawia się strach przed odrzuceniem i zranieniem, a z drugiej strony tęsknota za bliskością. W efekcie taka osoba potrafi naprzemiennie odpychać i przyciągać partnera i tym samym sabotować swój związek.
Skąd się bierze lęk przed bliskością?
Częściej możemy przeczytać i usłyszeć o lęku przed bliskością u mężczyzn, ale dotyczy on tak samo obu płci. To, czym się różni to sposób, w jaki się przejawia i jak wpływa na daną osobę. Zanim do tego przejdziemy, chciałabym najpierw poruszyć kwestię, skąd właściwie bierze się lęk przed bliskością?
Nasze relacje z rodzicami mają ogromny wpływ na to jak kształtuje się nasz styl przywiązania i jakie emocje towarzyszą nam w nawiązywaniu bliskich relacji z partnerem w dorosłym życiu. Jeśli jako dzieci byliśmy świadkami kłótni, braku bliskości i intymności między rodzicami, to brak zdrowego wzorca związku odbije się na tym, jak będziemy nawiązywać relacje miłosne jako dorośli. To jak rodzice zachowują się względem nas jako dzieci, również ma ogromny wpływ. Jest to swego rodzaju matryca, na podstawie której powielamy nasze związki z partnerem. Jeśli opiekunowie nie poświęcali nam swojej uwagi i na ich miłość musieliśmy zawsze czymś zasłużyć, to uczymy się, że miłość otrzymujemy pod pewnym warunkiem. Kojarzymy ją wtedy z poświęceniem i nierzadko z odrzuceniem, więc aby go uniknąć, unikamy również relacji.
Jest też druga strona medalu. Jeśli nasi rodzice byli nadopiekuńczy, chcieli podejmować za nas wszystkie decyzje i nadmiernie ingerować w nasze życie i autonomię, to również będzie przyczyną wykształcenia się lęku przed bliskością. Wtedy bliskie związki traktujemy jako opresyjne i, ratując naszą niezależność, wybieramy samotność. Pojawiły się również ciekawe badania, które wskazują, że poczucie samotności i lęk przed bliskością z większym prawdopodobieństwem pojawi się u osób, których rodzice uczyli, żeby nie ufać obcym.2
Inne przyczyny lęku przed bliskością:
- nadużycia seksualne
- doświadczenie przemocy
- choroba i/lub utrata jednego z rodziców
- niskie poczucie własnej wartości
- nieudane i traumatyczne związki z partnerem w przeszłości.
Objawy lęku przed bliskością
Tak jak wspominałam powyżej, lęk przed bliskością może dotyczyć każdego, niezależnie od płci. Różnica jest taka, że u każdego będzie wyglądać nieco inaczej. Zazwyczaj zwracamy uwagę na to, co jest dosyć oczywiste, np. powierzchowne związki i romanse, które kończą się w momencie, kiedy „zaczyna robić się poważnie”. Jednak takie nieoczywiste sygnały jak ciągłe trafianie na partnerów, którzy unikają zobowiązań i zaangażowania, również będą objawem lęku przed bliskością. Krótkie związki, częste zmiany partnerów, ale również trudności w utrzymaniu i nawiązaniu przyjaźni to jedne z mniej oczywistych objawów lęku przed bliskością.
Pozostałe objawy lęku przed bliskością to:
- strach i obawa przed odrzuceniem,
- idealizowanie partnera w początkowych fazach relacji,
- nadmierna niezależność,
- objawy somatyczne w sytuacjach wymagających bliskości.
Jak radzić sobie z lękiem przed bliskością?
Bezpieczna, ciepła i zaufana więź to baza, na której kształtuje się nasze wewnętrzne poczucie bezpieczeństwa. Samotność i nieustanny stan emocjonalnego pobudzenia, kiedy czuwamy, aby nikt nas nie zranił, są bardzo wyczerpujące. Chociaż lęk przed bliskością zabezpiecza nas przed ponownym zranieniem, to ma też swoją drugą stronę. Sprawia, że nie pozwalamy sobie na żadne emocje, również te dobre. Czy to możliwe, żeby przełamać lęk i ponownie zaufać?
Pierwszym krokiem jest zauważenie problemu. Dzięki temu jesteśmy skłonni podjąć działania. Nauczono nas tłumienia napięcia emocjonalnego, ale to właśnie emocje sygnalizują nam, czego naprawdę potrzebujemy, z czego to wynika i kiedy pojawia się niebezpieczeństwo.
Lęk przed bliskością w dorosłym życiu potrafi mieć na tyle solidne korzenie, że poradzenie sobie z nim w pojedynkę może okazać się na dłuższą metę nieskuteczne. Psychoterapia przynosi najlepsze efekty w radzeniu sobie z przeszłymi i obecnymi wydarzeniami. Psychoterapeuta pomoże Ci opracować serię kroków, które stopniowo pomogą Ci przezwyciężyć strach. Psychoterapia pozwoli Ci stopniowo zwiększać bliskość i zaufanie, pokaże jak komunikować swoje potrzeby, stawiać granice i stopniowo radzić sobie z brakiem zaufania.
W naszym gabinecie Psycholodzy na Jutrzenki oferujemy profesjonalne wsparcie psychoterapeutyczne, które może pomóc w przełamywaniu lęku przed bliskością. Nasi doświadczeni terapeuci specjalizują się w pracy z osobami, które doświadczają trudności w budowaniu zaufania i tworzeniu bliskich relacji. W bezpiecznej, empatycznej przestrzeni, pomożemy Ci zrozumieć i przekształcić te blokady, rozwijając umiejętności komunikacji, stawiania granic oraz akceptacji emocji. Dzięki terapii możesz odzyskać równowagę emocjonalną i zbudować satysfakcjonujące, zdrowe relacje. Zapraszamy na indywidualne sesje stacjonarnie w Warszawie lub online.
Źródła:
Książka: Stahl, S. (2021). Jak nie bać się bliskości. Wydawnictwo Otwarte.
Badania:
- Arnett, J. J. (2000). The Effect of Rejection Sensitivity on Fear of Intimacy in Emerging Adulthood,
- Dykas, M. J., & Siskind, D. R. (2018). Attachment and social information processing in adolescence. Developmental Psychology, 54(2)
- Terrell, F. (2000). The impact of racial identity and self-esteem on academic achievement. Journal of Black Psychology
Przypisy: